موضوعات: دندانپزشکی کودکان

علت آبسه وعفونت  دندان شیری

آبسه دندان تجمع چرک و مایعات عفونی است که دلیل ایجاد آن تکثیر و فعالیت باکتری های داخل یک دندان عفونی است. چرک زمانی ایجاد می شود که سیستم دفاعی بدن سعی می کند علیه عفونت ایجاد شده توسط باکتری ها مبارزه کند.
محل عفونت می تواند در ظاهر طبیعی به نظر برسد. در این حالت چرک در داخل استخوان محصور شده و فشار ایجاد شده توسط آن اغلب موجب بروز درد می شود. هرچند در بیشتر موارد، محل عفونت دردناک، نرم و متورم بوده و به شکل یک جوش روی لثه دیده می شود. اگر ناحیه برجسته فشار داده شود از آن مایع خارج می شود.
این نشان دهنده آن است که پوسیدگی دندان عمیق بوده و قسمت های داخلی و مرکز دندان که حاوی بافت های عروقی و عصبی است درگیر کرده است. به این قسمت دندان، پالپ دندان گفته می شود. هنگامی که در اثر پوسیدگی قسمت های سخت دندان از بین می رود، باکتری های موجود در دهان، از طریق حفره ایجاد شده در اثر پوسیدگی دندان به قسمت مرکزی دندان یا همان پالپ دندان نفوذ کرده و موجب مرگ و عفونی شدن آن می شوند. در ادامه باکتری ها به تکثیر در پالپ دندان ادامه داده و چرک و مواد عفونی حاصل از فعالیت آن ها از طریق سوراخ موجود در نوک ریشه دندان به استخوان و بافت های احاطه کننده ریشه دندان انتشار می یابند. اگر دندان درمان نشود، چرک و مواد عفونی ممکن است از طریق لثه راهی به بیرون پیدا کرده و بصورت جوش در داخل دهان و روی لثه مجاور دندان عفونی دیده شود.
علاوه بر پوسیدگی، شکستگی و ترک های روی دندان که میتواند به دلیل آسیب های فیزیکی و ضربه به دندان ایجاد شود، راهی برای نفوذ باکتری های موجود در دهان به پالپ دندان ایجاد کرده و به همان طریقی که گفته شد موجب مرگ دندان و ایجاد عفونت و آبسه می شود.
این مشکلات در دندان کودکان و دندان های شیری شایع ترند. دندان های شیری عاج و مینای به نسبت نازک تری دارند و پوسیدگی در آن ها به سرعت به پالپ دندان می رسد. تغذیه شبانه از شیر مخصوصا توسط شیشه شیر به سرعت موجب پوسیدگی دندان های شیری و در صورت عدم درمان موجب عفونت آن ها می شود.

پیشگیری و درمان آبسه دندان شیری

مراجعات منظم به دندانپزشک متخصص اطفال قبل از یک سالگی کودک و معاینات و توصیه های لازم می تواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند.
درمان مناسب در مورد عفونت و آبسه در دندان شیری بسته به شرایط مختلف، متفاوت است و  شامل تجویز آنتی بیوتیک، درمان اندو یا عصب کشی دندان شیری یا اصطلاحا پالپکتومی و کشیدن دندان می شود. بعد از پالپکتومی دندان شیری، دندان ترمیم می شود. در مورد دندان های جلویی از مواد سفید و همرنگ دندان استفاده میشود. در مورد دندان آسیای شیری ترمیم اغلب توسط روکش دندان شیری که از جنس استینلس استیل است و به آن اس اس کراون (ssc) گفته می شود انجام میشود. قرار دادن روکش دندان شیری در همان جلسه انجام می شود و نیاز به قالبگیری ندارد.
روکش دندان شیری در زمان افتادن طبیعی دندان شیری به همراه آن می افتد و تاثیری بر رویش دندان در حال رویش زیر آن ندارد. اگر بنا به دلایلی عصب کشی یا پالپکتومی دندان شیری عفونی مقدور یا لازم نباشد، دندان شیری عفونی کشیده می شود. پس از کشیدن دندان شیری ، دندانپزشک متخصص اطفال ممکن است لازم بداند تا برای رویش طبیعی دندان هایی که در آینده در خواهند آمد، فضا نگهدار در دهان کودک قرار دهد.

فیشور سیلنت – شیار پوش چیست؟

شیار پوش دندان یا فیشور سیلانت یکی از موثرترین روش های محافظت و جلوگیری از پوسیدگی دندان است. در این روش شیار های واقع در سطوح دندان، توسط موادی ویژه که نقش سدی محافظ را دارد، پوشیده و مسدود می شوند. به این ترتیب جلو نفوذ باکتری ها و مواد غذایی به عمق شیار های دندان که موجب ایجاد پوسیدگی دندانی می شود گرفته می شود. این روش بدون درد و ناراحتی بوده و نیاز به تراش دندان و تزریق بی حسی ندارد. در نتیجه اغلب کودکان همکاری لازم برای انجام آن را دارند.
دندان هایی که شیار های عمیق دارند، بسیار مستعد پوسیدگی هستند، چون موهای مسواک قادر به تمیزکردن مواد غذایی و باکتری ها از عمق این شیار ها نیست. دندان های آسیای اول دائمی یا دندان های ۶ اغلب دارای شیار های عمیقی هستند، با توجه به اهمیت ویژه دندان های ۶ لازم است تا به محض رویش این دندان ها در حدود ۶ سالگی برای بررسی نیاز به انجام عمل فیشورسیلنت به دندانپزشک متخصص کودکان مراجعه شود.
قرار دادن شیارپوش چندان زمان بر نبوده و در طی چند دقیقه انجام می شود. مراحل انجام آن به طور خلاصه به این صورت است که در ابتدا سطح دندان کاملا توسط ابزار و مواد مخصوص پاک و سپس خشک می شود. سپس به ترتیب در چند مرحله مواد مختلفی به منظور آماده سازی سطح دندان به کار می رود. در انتها ماده فیشور سیلنت روی سطوح مورد نظر دندان قرار گرفته و توسط تابش اشعه به آن سخت می شود.
بعد از اتمام کار نیاز به مراقبت خاصی از سوی بیمار نیست، ولی لازم است هر ۶ ماه یکبار به منظور بررسی صحت و سلامت فیشور سیلنت به دندانپزشک کودکان مراجعه شود تا در صورتی که تمام یا قسمتی از آن دچار نقص شده باشد، اصلاح گردد.

به همراه آوردن یک کودک ترسان و مضطرب به مطب دندانپزشکی، اغلب تجربه مشکلی برای والدین است. برای تخفیف و غلبه بر این مشکل، والدین کودک چه تمهیداتی را می توانند به کار برند؟ در اینجا به چند نکته اشاره می شود که می تواند به حل این مشکل کمک کند.

با کودک خود صحبت کنید

صحبت کردن با کودک در مورد اضطراب او، نه تنها موجب می شود که او احساس بهتری پیدا کند، بلکه به شما کمک می کند تا ریشه و دلیل مشکل را بیابید. به عنوان مثال ممکن است همکلاسی او تجربه ناخوشایند و ترسناکی را در مورد ملاقات دندانپزشکی خود برای کودک شما نقل کرده باشد یا از طریق تلوزیون تصاویر ناراحت کننده ای را در مورد اعمال دندانپزشکی مشاهده کرده باشد. وقتی موضوع برای شما روشن شد، یک زمان مناسب را برای صحبت با کودک خود در این زمینه اختصاص دهید. سعی نکنید ترس او را کاملا بی مورد و کوچک و بی اهمیت جلوه دهید، اجازه دهید بداند که او را درک می کنید. می توانید تجربه خود از ترسی که قبلا و هنگامی که در موقعیت مشابه او احساس کرده بودید را با او در میان بگذارید. این یک روش عالی برای ایجاد اعتماد بین شما و کودک است و موجب می شود تا او با شما همراهی بیشتری داشته باشد.

به موضوع شکل و جنبه خانوادگی دهید

اختصاص یک وقت ویزیت دندانپزشکی برای یکی از والدین یا یکی از خواهر و برادر ها، همزمان با ویزیت دندانپزشکی کودک، موجب می شود که او احساس کند تنها نیست. کودکان اغلب تمایل دارند از رفتار خواهر و برادر بزرگتر خود الگو برداری کنند و سعی می کنند شبیه آنها باشند. اجازه دادن به کودک برای تماشای خواهر و برادر خود در حالی که روی صندلی دندانپزشک نشسته و دندانپزشک اطفال او را معاینه می کند، اعتماد به نفس لازم را به او می دهد و زمانی که نوبت او فرا رسید، او برای نشستن روی صندلی دندانپزشکی از سوی شما و خواهر یا برادر خود تشویق خواهد شد.

خونسرد و آرام باشید

این موضوع ثابت شده است که کودکان اضطراب والدین خود را درک کرده و این اضطراب به آن ها منتقل می شود. هنگامی که در مورد وضعیت دندان های کودک خود و لزوم مراجعه به دندانپزشک اطفال با او یا فرد دیگری صحبت می کنید و همینطور در روز ملاقات دندانپزشکی و هنگام صحبت با دندانپزشک کاملا خونسرد بوده و معمولی رفتار کنید و از به کار بردن کلماتی که اضطراب کودک را بر می انگیزد و یا حاکی از نگرانی شما است خود داری کنید. در هنگام ویزیت دندانپزشکی و هنگامی که کودک روی یونیت دندانپزشکی نشسته است، با کودک صحبت نکنید و اجازه دهید دندانپزشک کودک، موقعیت را اداره کند. به کار بردن یک جمله نا به جا از سوی شما، مخصوصا اگر با لحنی مضطرب و نگران ادا شود، ممکن است منجر به از دست رفتن همکاری کودک گردد.

با دندانپزشک کودک خود صحبت کنید

بهتر است قبل از قرار ملاقات، در مورد ترس و اضطراب او، با دندانپزشک کودک خود صحبت کنید. در صورتی که فرزندتان در گذشته تجربه یک جلسه دندانپزشکی نا خوشایند و توام با گریه و عدم همکاری مناسب داشته است، این موضوع را با دندانپزشک کودک در میان بگذارید. اطلاع دندانپزشک اطفال از این موضوع موجب می شود که او تمهیدات لازم را در این زمینه پیش بینی کرده و زمان بیشتری را برای حل این مشکل اختصاص دهد.

به کار بردن به این نکات تا حد زیادی  اضطراب فرزند شما در طی ملاقات های دندانپزشکی  را کاسته و آمادگی کافی برای انجام درمان های دندانپزشکی کودکان را کسب خواهد کرد.

یکی از جدی ترین آسیب هایی که به دندان های دائمی کودکان در سنین مدرسه وارد می شود، خارج شدن و بیرون افتادن دندان از دهان در اثر ضربه به فک و صورت به دنبال حوادثی از قبیل زمین خوردن است. با انجام اقدامات فوری و مناسب می توان چنین دندان هایی  را به طور موفقیت آمیزی در محل خود در دهان قرار داد، به نحوی که سال ها در دهان به طور طبیعی باقی بمانند. کلید موفقیت در این خصوص داشتن دانش کافی و اقدام سریع است.

اقدامات لازم به هنگام خارج شدن دندان کودک از دهان:

۱.دندان را پیدا کرده و آن را در محل حادثه رها نکنید.
دندان را از قسمت تاج آن بگیرید. عدم لمس ریشه احتمال آسیب به ریشه را کاهش می دهد.
۲.در صورت آلودگی قابل مشاهده سطح دندان، به ملایمت آن را آب بکشید.
از آب لوله کشی سرد استفاده کنید.
از صابون یا مواد شیمیایی استفاده نکنید.
روی دندان دست نکشید و آن را خراش ندهید.
دندان را خشک نکنید.
دندان را داخل دستمال کاغذی یا پارچه ای قرار ندهید.
۳.در صورت امکان، دندان را داخل دهان در محل حفره خود قرار دهید.
هر قدر دندان زود تر در محل خود قرار گیرد، شانس بهبودی دندان افزایش می یابد.
۴.دندان را در تمام مدت مرطوب نگه دارید.
در صورت عدم موفقیت در قرار دادن دندان در حفره خود، آن را تا مراجعه به دندانپزشک اطفال مرطوب نگه دارید.
به این منظور دندان را در سرم نمکی(نرمال سالین) و یا شیر سرد قرار دهید. در صورت عدم دسترسی، و در صورتی که کودک به قدری بزرگ شده است که بتواند دندان را بدون بلعیدن در دهان نگه دارد، دندان را داخل دهان کودک و کنار گونه  قرار دهید.
دندان را داخل آب قرار ندهید، زیرا به سلول های زنده سطح ریشه دندان آسیب وارد می کند، با این وجود خشک شدن دندان، از قرار دادن کوتاه مدت دندان در آب بسیار مضر تر است.
۵.در اسرع وقت به دندانپزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.

شیر خوردن شبانه نوزادان و کودکان اغلب موجب ایجاد پوسیدگی در دندان های جلو و بالا می شود ولی ممکن است سایر دندان ها را نیز درگیر کند. عوامل زیادی در ایجاد پوسیدگی دندانی نقش دارند. یک عامل شایع، استفاده از نوشیدنی های شیرین به دفعات زیاد و به مدت طولانی است. به خواب رفتن کودک به همراه شیشه شیر که حاوی شیر، آبمیوه و یا هر مایع شیرین دیگر حاوی قند باشد، موجب پوسیدگی دندان ها در مدت زمان بسیار کوتاهی خواهد شد. این پوسیدگی ها اغلب با سرعت بسیار زیادی پیشرفت می کنند و می توانند موجب ایجاد عفونت، آبسه و دندان درد در کودک شوند. شیر خوردن شبانه نوزاد باید به هنگام درآمدن نخستین دندان ها یعنی در حدود ۶ ماهگی متوقف شود. توجه به این توصیه نقش مهمی در پیشگیری از پوسیدگی دندان در کودکان کم سن و سال دارد.

پیشگیری از پوسیدگی دندان کودکان

پوسیدگی دندان یک بیماری عفونی است که توسط باکتری هایی که اغلب توسط بزاق مادر به نوزاد منتقل می شود ایجاد می شود. وقتی مادر قاشق یا پستانک نوزاد را برای امتحان کردن دما یا تمیز کردن آن در دهانش قرار می دهد، موجب منتقل شدن باکتری های دهان خود به نوزاد می شود، بنابراین لازم است از انجام این عادت خود داری شود. بعد از شیر دادن به نوزاد، لثه نوزاد را با یک دستمال پاکیزه و مرطوب به ملایمت تمیز کنید. بعد از درآمدن دندان های شیری نوزاد، آن ها را توسط یک مسواک سایز کودکان و به همراه خمیر دندان حاوی فلوراید به آرامی مسواک کنید. میزان خمیر دندان به کار رفته باید بسیار کم و مقدار آن در حد یک دانه برنج باشد. اولین معاینه دندانپزشکی باید توسط دندانپزشک اطفال قبل از یک سالگی انجام شود. توجه و به کار گیری توصیه هایی که توسط دندانپزشک متخصص کودکان ارائه می شود موجب خواهد شد فرزند شما در دوران کودکی و سپس در بزرگسالی از دندان هایی سالم برخوردار باشد.

نقش دندان شیری کودکان تنها جویدن غذا نیست. هر دندان شیری به عنوان یک راهنما برای در آمدن دندان دائمی جایگزین که از زیر دندان شیری رویش می یابد عمل می کند.اگر دندان شیری کودک زود تر از زمان طبیعی از دست برود، دندان دائمی جایگزین آن، راهنمای رویش خود را از دست می دهد. در این صورت ممکن است در موقع در آمدن کج شده یا در جای غیر طبیعی رویش کند.همچنین دندان های مجاور به سمت فضای خالی دندان شیری از دست رفته متمایل می شوند.به این ترتیب این فضا کوچک شده و دندان های دائمی فضای کافی برای درآمدن در محل طبیعی خود را نخواهند داشت.
فضا نگهدار موجب حفظ فضا های ناشی از زود از دست رفتن دندان های شیری شده تا در زمان روییدن دندان های دائمی، فضای کافی برای رویش آن ها وجود داشته باشد.

انواع فضا نگهدار

فضا نگهدار ها از استینلس استیل یا مواد پلاستیکی یا از هر دو ساخته می شوند. بعضی از فضا نگهدار ها متحرک هستند و می توان آنها را از دهان در آورد و دوباره قرار داد. بعضی از انواع دیگر ثابت هستند و روی دندان ها چسبانده می شوند. فضا نگهدار های متحرک قسمت هایی دارند که از مواد پلاستیکی ساخته شده و فضاهای خالی ناشی از کشیدن یا از دست رفتن زود هنگام دندان های شیری را باز نگه میدارند. فضا نگهدارهای متحرک بیشتر در کودکان بزرگتر که توانایی نگه داری و مراقبت از آن را دارند استفاده می شوند. بسته به اینکه چند دندان شیری از دست رفته باشد و همچنین سن کودک و وضعیت رویشی دندان های دائمی از انواع متنوعی از فضا نگهدارها استفاده میشود. بعضی از فضا نگهدار ها می توانند دارای دندان مصنوعی هم باشند که در قسمت های جلویی دهان موجب باز گرداندن زیبایی و در قسمت های عقبی دهان کمک به جویدن کودک می کنند.

فضا نگهدارها اغلب توسط دندان پزشک متخصص کودکان و بطور اختصاصی برای هر کودک و توسط قالبگیری از دهان کودک ساخته می شوند. طی چند روز اول استفاده از فضا نگهدار ممکن است کودک حس نا معمول داشته باشد که به تدریج بر طرف می شود. فضا نگهدار متحرک ممکن است روی تکلم کودک تاثیر بگذارد، ولی طی چند روز کودک می آموزد که چگونه به طور طبیعی با آن صحبت کند.

نگهداری و مراقبت از فضا نگهدار

مسواک زدن منظم کودک برای حفظ سلامت لثه در نواحی تماس با فضا نگهدار ضروری است. در مورد فضا نگهدارهای ثابت باید از جویدن غذاهای سخت و چسبنده توسط کودک که می تواند موجب شل شدن حلقه دور دندان و جدا شدن سیم متصل به آن شود، جلوگیری کرد.